Butlerowie z Miedznej
1. Konstancja Butler
2. Jan Butler
3. Marek Butler
4. Michał Butler
Miedzna to niewielka podlaska osada. Pochodzenie jej nazwy należy wiązać ze słowem mied oznaczającym kraj, krawędź, granicę, bowiem lokowano ją na skraju lasów, które stanowiąc odnogę Puszczy Białej wychodziły na południe, za linię Bugu. W średniowieczu na terenach Podlasia, w tym i w Miedźnie krzyżowały się dwie fale osadnicze: mazowiecka idąca z zachodu i ruska sunąca w dół Bugu. Ślady wmieszania się tych dwóch narodowości potwierdzają nie tylko dokumenty, ale i nazewnictwo (toponomastyka), stosowanie określeń lack i ruski.
Pierwsze wzmianki o miejscowości Miedzna pochodzą z 1470 r. Miedzna już wówczas była wsią parafialną pod nazwą Międzylesie i należała do rodziny Wodyńskich herbu Kościesza. W 1522 r. Jan Wodyński ówczesny dziedzic dóbr międzyleskich otrzymał od Zygmunta Starego przywilej lokacji miasta. Proklamacja przywileju nastąpiła 1531 r., wówczas na gruntach wsi Międzylesie w pobliżu grodziska zostaje założone miasto na prawie magdeburskim z prawem wzniesienia ratusza i kamer. Na dochód miasta składały się opłaty od propinujących, rzeźników z Gałek i opłaty jarmarczne.
Obraz "Dwór w Miedznej" wg. malarza A. Swiderskiego.
Na rzecz właścicieli mieszczanie wnosili opłatę tak zwany osep, robociznę w postaci 3 tłok i zobowiązani byli do reperacji grobli na rzece Miedźanka. Przywileje i obciążenia mieszkańców Miedźny były identyczne jak mieszczan drohickich. Należy przypuszczać iż jednocześnie wraz z lokacją, miasto otrzymało herb. Na herbie na niebieskim polu umieszczony był jeleń koloru naturalnego ze złotą koroną w połowie wysokości szyi, obrócony głową w lewo, wspięty na tylnych nogach i szykujący się do skoku. Nie zachowały się żadne źródła dotyczące herbu.
Posługiwano się nim w drugiej połowie XIX w. Umieszczając go na rosyjskich pieczęciach: gminnej i parafialnej. Od połowy XVI w. Dziedzic Jan Wodyński przeszedł na kalwinizm. Miedzna stała się silnym ośrodkiem protestantyzmu. Parafią kierowali ministrowie protestanccy. Stan taki trwał do XVII w. W 1580 r. Miasto liczyło 600 mieszkańców. Ludność zamieszkiwała w 100 domostwach z tego 16 stojących przy rynku, 84 stojących przy ulicy. Do miasta należało 58 włók ziemi. Parafia w swym posiadaniu miała 114 włók ziemi, a należało do niej 15 wsi. W tym okresie funkcjonowały jeszcze dwie nazwy miasta Międzylesie i Miedzna. W sierpniu 1576 r. Miedźnę zaszczycił swą obecnością Król Polski Stefan Batory, który podróżując z Tyńca do Warszawy zdecydował się na krótki postój. W 1630 r. Zygmunt III wydaje pozwolenie na odbywanie 4 corocznych jarmarków i 2 razy w tygodniu targów. W 1631 r. została wydana uchwała sejmowa na mocy, której w Miedźnie miały odbywać się sądy ziemskie dla obywateli ziemi drohickiej mieszkających po lewej stronie Bugu. Uchwałę te potwierdza Konstytucja z 1673 r.
Około 1638 r. Miedzna przechodzi w ręce Butlerów poprzez małżeństwo córki Marka Wodyńskiego Konstancji z Wilhelmem Gotardem Butlerem. Prawdopodobnie Butler wzniósł nad Miedźanką dwór warowny, który usytuowany został na wzgórzu i otoczony był fosą. W tym okresie powstał też browar wybudowany przez miejscowego proboszcza. W latach 60-tych XVII w, Konstancja Butlerowa wybudowała drewnianą barokową świątynię z trzema wieżami p.w. Zwiastowania NMP. Konsekracji świątyni dokonał w 1670 r. Sufragan łucki i brzeski bp. Kazimierz Zwierz. W drugiej połowie XVII w. w wyniku wojen szwedzkich nastąpił regres miasta.
W 1690 r. Jan Butler syn Gottarda starosta drohicki, pułkownik królewski odnowił wszystkie przywileje miejskie. W oparciu o przywileje Zygmunta III z 1630 r. Ustanowił 4 jarmarki (na dzień św. Stanisława, św. Anny, przeniesienia relikwii św. Stanisława i dzień św. Mikołaja) oraz targi w niedziele i we wtorki każdego tygodnia. Dokonał także zmian w wyborze burmistrza i Rady Miejskiej oraz w funkcjonowaniu sądu miejskiego. Świadczy o tym przywilej starosty drohickiego Jana Butlera z 1696 r. potwierdzenia tych praw dokonał August II Mocny przywilejem z 1716 r.
W 1706 r. brat Jana Butlera Aleksander, zezwolił mieszczanom na założenie browaru, przyznał prawo szynkowania: piwa, miodu i gorzałki. W tym samym roku Aleksander wraz z małżonką Konstancą z Krasowskich ufundował alterię różańcową i przyczynił się do powstania przy parafii Bractwa Różańcowego.
W 1726 r. w lepiance miejscowego młynarza został znaleziony cudowny obraz Matki Bożej.
W 1727 r. obraz został przeniesiony do kościoła. Początkowo umieszczono go w zakrystii później przeniesiono do ołtarza bocznego, a w 1765 r. umieszczono go w ołtarzu głównym.
W 1730 r. bp. łucki Bogusław S. Rupniewski wydał dekret uznający obraz Matki Bożej Miedźeńskiej za słynący łaskami.
Od 1773 r. Hrabia Butler ustanowił fundusz dla dwóch trębaczy, których zadaniem było granie pieśni przed cudownym obrazem.
W ciągu XVIII w. powiększyło się wyposażenie świątyni. Zakupiono organy, sporządzono nowe ramy do obrazu (barokowe i rokokowe), ufundowano srebrną suknię, ufundowano kilka kielichów, ornatów.
Osobliwym elementem wyposażenia świątyni była trumna obita aksamitem i ozdobiona złotymi opaskami w której przywieziono ciało Michała Butlera z Królewca do Miedźny. Ciało pochowano w innej trumnie, a pierwotną wystawiono w kościele.
W 1788 r. na prośbę wdowy po Michale Butlerze Marianny z Markowskich, Król Stanisław August zmienił terminy odbywania niektórych jarmarków, przenosząc je z dnia św. Anny na dzień św. Bartłomieja pozostałe trzy jarmarki zachowały dawne terminy. W drugiej połowie XVIII w. zostaje zbudowany zajazd w centrum miasta, natomiast ku upadkowi chyli się zamek Butlerów zamieszkały był do roku 1794 r., a później do połowy XIX w. systematycznie dewastowany.
W 1792 r. funkcjonowała już szkoła parafialna, naukę pobierało 26 uczniów. Zajęcia odbywały się w domach uczniów, a prowadzone były przez Kazimierza Skorupkę. W 1794 r. proboszcz parafii ks. Walenty Wojewódzki ofiarował na rzecz Insurekcji Kościuszkowskiej wiele srebrnych przedmiotów, między innymi lampę z łańcuchem, kielich z pateną, suknię srebrną z obrazu Matki Boskiej, cztery lichtarze, pacyfikat, mały dzwon oraz 24 wota złożone w kościele.
W 1795 r. Miedzna znalazła się w zaborze austryiackim i należała do cyrkułu i okręgu siedleckiego.
Po utworzeniu Księstwa Warszawskiego Miedzna od 1809 r. należała do departamentu siedleckiego, a od 1810 r. do powiatu węgrowskiego. W tym czasie miasto stało się siedzibą gminy. W 1802 r. w wyniku pożaru w Miedźnie spłonęło większość domów oraz kościół parafialny.
Rok później kolatorzy Jan i Antoni Butlerowie fundują nową tymczasową świątynię przystawiając ją do ceglanej dzwonnicy z lat 90-tych XVIII w. W tym okresie powstaje również kubaturowa kapliczka na miejscu lepianki młynarskiej oraz murowana kostnica i drewniana dzwonnica na cmentarzu przykościelnym. Na przełomie XVIII i XIX w. wytyczono nowy, do dziś funkcjonujący cmentarz grzebalny zgodnie z rozporządzeniem komisji Obojga Narodów z 1791 r. która postulowała przeniesienie cmentarzy poza obręb miejscowości (dotychczas zmarłych grzebano na cmentarzach przykościelnych). Wiele zniszczeń dla Miedźny przyniósł okres kampanii napoleońskiej 1812 r. Jednak wkrótce dźwiga się ona z upadku. W 1820 r. liczyła 101 domów i 559 mieszkańców. Głównym zajęciem ludności było rolnictwo, niewielu było rzemieślników. Nie odbywają się też tygodniowe targi zapewnione przywilejami przez poprzednich właścicieli. Zapewne powodem była bliskość takich miast jak Węgrów, Sokołów Podlaski czy Kosów Lacki. W lutym 1831 r. w czasie powstania listopadowego od północnego wschodu przez teren gminy przechodziły oddziały wojsk rosyjskich, które po potyczce z wojskiem polskim w Węgrowie wycofały się w kierunku Sterdyni i Kosowa Lackiego. Po upadku powstania aby uniknąć carskich represji wiele mieszkańców, uczestników powstania w tym podoficer 8 pułku piechoty Feliks Banaszewski udało się na emigrację opuszczając Miedźnę.
W 1846 r. dobra miedźieńskie wyceniono na 121500 rubli srebrem (wartość hipoteczna). W tym okresie mieszkańcy prowadzili długotrwałe spory z dworem w obronie swoich przywilejów, ponieważ właściciele miasta odebrali im część gruntów, pozbawili niektórych praw oraz zwiększyli liczbę dni odrabiania pańszczyzny.
Po śmierci Jana Butlera w 1833 r. Miedżnę odziedziczyła siostra Józefa, żona Feliksa Kuczyńskiego dziedzica Korczewa, Krześlina i innych. Później dobra miedzeńskie należą do ich syna Aleksandra, oficera wojsk polskich i szambelana cesarskiego. W czasie powstania styczniowego 1863 r. nie miały miejsca większe bitwy ani potyczki, a na przełomie lutego przechodziły tedy oddziały sił powstańczych wycofujących się z Węgrowa. Za udział w powstaniu wielu mieszkańców było represjonowanych m.in. Józef Lelek z Tchórzowej, Stanisław Rzewuski z Orzeszówki. W 1869 r. postanowieniem komitetu urządzającego odebrano Miedźnie, podobnie jak innym 337 miastom Królestwa, prawa miejskie degradując je do rzędu osady. W 1878 r. w wyniku wydzielenia i sprzedaży działek dworskich pojawia się 13 osadników z Czech. W skład majątku Miedzna wchodziły wówczas następujące folwarki: Miedzna, Wrotnów, Wrotnówek, Międzyleś, Miednik, Jartypory, Warchołów, Tchorzewo (obecnie Tchórzowa), Poszewka i Kozołupy. Przy folwarku funkcjonowały browar, gorzelnia, młyn oraz jedna w okolicy fabryka terpentyny. Dobra miedzeńskie miały powierzchnie 14498 morgów. Rozwój drobnego przemysłu spowodował wzrost liczby ludności osady do 1004 osób. W1880 r. obszar gminy liczył 23293 morgi, a zamieszkiwało ją 4005 mieszkańców. W latach 80-tych XIX w. dziedziczką dóbr miedzeńskich została córka Aleksandra i Joanny Ludwika, żona Tadeusza hr. Ostrowskiego. Dzięki jej staraniom w czerwcu 1891 r. położono kamień węgielny pod nowy, murowany kościół istniejący do dzisiaj. Architektem by Kazimierz Zajączkowski, budowę prowadził ówczesny proboszcz parafii ks. Teofil Rybka. Budowę finansowała dziedziczka i parafianie. Budowę ukończono w 1893 roku. W wyniku wprowadzenia języka rosyjskiego do szkół w 1885 r. nasiliły się protesty przeciwko polityce rusyfikacji. Powstały tajne szkoły m.in. w Miedźnie, Rostkach, Woli Orzeszowskiej. 2-go października 1901 r. otwarto w Miedźne szkołę początkową. Na jej siedzibę nabyto od hr. Ostrowskiego dom w rynku, tzw. Karczmę. W początku XX w. po ogłoszeniu carskiego ukazu tolerancyjnego1905 roku na terenie gminy powstało wiele stowarzyszeń i organizacji społeczno gospodarczych, jak: Związek Katolicki (od 1923 r. Związek Polaków Katolików), Ochotnicza Straż Pożarna. W 1909 r., uruchomiono spichlerz pożyczkowy na zboże, opracowano projekt domu ludowego, otworzono sklep spożywczy oraz założono polubowny sąd. Prowadzono ochronki dla dzieci, w Karczmie utworzono Dom Parafialny i bibliotekę, organizowano kursy dokształcające. W lutym 1905 r. przez obszar majątku Miedzna przeszła fala strajków robotników zmierzająca do polepszenia ich bytu. Okres wojny 1914-1917 przeniósł wiele zniszczeń na terenie gminy, spisano 118 protokołów zniszczeń budynków a straty oszacowano na 250 tys. rubli. Przez kilka powojennych lat działały tutaj komitety pro-rewolucyjne, m.in. w Międzylesiu, domagały się one likwidacji wielkich własności ziemskich i nacjonalizacji ziemi folwarcznej. W 1917 roku gmina liczyła 5514 mieszkańców, a dziesięć lat później 6198. Jej powierzchnia wynosiła 127,3 km2. Administracyjnie należała do województwa lubelskiego.
W 1918 r. mieszkańcy Ugoszczy i okolicznych wsi rozpoczęli starania o utworzenie parafii w Ugoszczy. W 1923 r. powołano samodzielną parafię w Ugoszczy. W 1929 r. rozpoczęto budowę murowanej, istniejącej do dziś świątyni, którą konsekrowano w 1931r. W okresie międzywojennym na terenie gminy działało wiele organizacji partyjnych, z których największym poparciem cieszyły się PSL Piast, PSL Wyzwolenie, Stronnictwo Chłopskie, Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem oraz Obóz Zjednoczenia Narodowego. W latach 20-tych w Miedźnie wybudowano siedzibę Urzędu Gminy, założono ambulatorium medyczne, wybudowano również odcinek drogi z Węgrowa przez Miedźne do Wrotnowa. W 1929 r. członkowie ZMW Wici na wystawie w Lublinie zajęli pierwsze miejsce w technice uprawy buraka cukrowego. W latach 30-tych z inicjatywy Gromadzkiej Rady Narodowej i koła Związku Młodzieży Wiejskiej RP Wici utworzono ogród uprawny oraz park. W maju 1937 r. Miedźnę nawiedził pożar, w wyniku którego spłonęła znaczna część osady.
30 sierpnia 1939 r. została ogłoszona powszechna mobilizacja, która objęła również mieszkańców gminy Miedzna. We wrześniu 1939 r. po potyczkach pod Stoczkiem przez teren gminy wycofywała się hitlerowska 2 kolumna Dywizji Pancernej Kempf. W pierwszych miesiącach wojny nie dochodziło tutaj do poważniejszych starć. W okresie okupacji żywa była działalność oświatowa , wydawane było pismo Przegląd Wiadomości podające bieżące informacje z frontu i terenów okupowanych. Na terenie gminy dość wcześnie powstały polskie organizacje zbrojne, m.in. Związek Walki Zbrojnej, Bataliony Chłopskie, Armia Krajowa, Organizacja Wojskowa Wilki. Podjęto wiele działań partyzanckich; zniszczono akta w wielu gminach, podjęto próbę uwolnienia więźniów, żołnierzy radzieckich z obozu w Ostrówku. Na przełomie listopada i grudnia 1942 r. na północ od Miedzny miała miejsce akcja zbrojna w której zginęło 79 partyzantów. W odwecie za te działalność w nocy 13 na 14 października 1943 r. Niemcy aresztowali 80 mieszkańców osady, spalono 15 gospodarstw. Żołnierze z terenu gminy walczyli na wielu frontach, m.in. Stanisław Gmiter i Aleksander Ratyński brali udział w bitwie pod Monte Casino, Marian Okulus uczestniczył w forsowaniu Nysy Łużyckiej. Pod koniec lipca 1944 r. w gajówce Tchórzowa w Lasach Miedzeńskich nastąpiła koncentracja oddziałów I batalionu 13 pułku piechoty, na czele którego stanął kpt. W. Razmowski ps. Poraj. Batalion składał się w dużej części z ochotników z okolicznych miejscowości.. W nocy 29 na 30 lipca żołnierze przeszli w okolice Miednika, gdzie prowadzili potyczki z Niemcami. 10 lipca linia frontu przebiegała od Miedzny przez Lipki do Sadownego, dość długo trwały tu walki przed ustąpieniem wojsk niemieckich. Armia niemiecka została wyparta z tego terenu 9 sierpnia zostawiając wiele zniszczeń na terenie gminy jak i w samej Miedznie.
Historia Miedznej
Pierwsza wzmianka o kościele w Miedznej pochodzi z 1470 r. Czasami błędnie
przyjmowana jest ona za datę fundacji tego kościoła. W rzeczywistości
wystąpił wówczas przed aktami konsystorza janowskiego pierwszy pleban z Miedznej -
Piotr149. Miejscowość Miedzna pojawiła się w źródłach po raz pierwszy w 1441 r., kiedy to nie
wymieniony z imienia pan Karski zarzucił nieszlacheckie pochodzenie Jakubowi, Miedznej, Ugoszczy, Tchórzowej i Orzeszówki koło Węgrowa. To on
najprawdopodobniej był fundatorem pierwszego kościoła. Pośrednio dowodzi tego również tytuł
kościoła w Miedznej. Obecny kościół jest pw. Zwiastowania Pańskiego, lecz pierwotny
nosił wezwanie św. Stanisława, jak dowiadujemy się z testamentu Elżbiety Wodyńskiej z
1523 r.151 Pierwotne wezwanie mogło być zatem nadane od imienia fundatora kościoła.
Żoną Stanisława Karskiego była Katarzyna, która w latach 1470-71 prowadziła spór ze
wspomnianym plebanem z Miedznej, Piotrem. Jedyną córką Stanisława i Katarzyny była
Jadwiga, która poślubiła Stanisława Wodyńskiego z ziemi czerskiej, pisarza ziemskiego
drohickiego (1476-1501)152. Ich potomkowie – Wodyńscy herbu Kościesza byli
właścicielami Miedznej do 1653 r. Jednym z synów Stanisława Wodyńskiego i Jadwigi Karskiej był
Mikołaj, sędzia ziemski drohicki (1506-1529), który darował kościołowi w Miedznej w 1519
r. wieś Rostki. W 1479 r. plebanem w Miedznej był ks. Bernard 153.
Mniej więcej w tym samym czasie co w Miedznej został ufundowany kościół we
wsi Jarnice, tuż przy granicy ziemi drohickiej z Mazowszem. Wieś Jarnice
była jedną z najwcześniej poświadczonych źródłowo wsi w ziemi drohickiej. W 1387 r. Władysław Jagiełło
nadał tę wieś jako uposażenie katedrze wileńskiej154. W 1407 r., gdy
stało się jasne, że południowe Podlasie znajdzie się w granicach diecezji włodzimierskiej,
książę Witold dokonał zamiany katedrą wileńską. Odebrał jej wieś Jarnice, a w zamian nadał
wieś Lubary, położoną znacznie bliżej Wilna. O zamianie tej pamiętano jeszcze w 1430
r., gdy Władysław Jagiełło dokonał potwierdzenia uposażenia katedry wileńskiej 155. Od tej
pory źródła milczą o wsi Jarnice aż do drugiej połowy XV w., gdy znalazła się ona w
rękach prywatnych. Od 1470 r. występował Andrzej Jarnicki z Jarnic 156. W aktach ziemskich
drohickich był niemal zawsze określany predykatem dux-książę, który dowodzi, że
pochodził z kniaziowskiej rodziny. Późniejsi Jarniccy podawali jako swój herb Lis. Zagadkę jego
pochodzenia wyjaśnia dokument fundacyjny kościoła w Jarnicach wystawiony przez niego
samego. Andrzej został w nim określony jako: „dux Swirnensis et haeres
Jarinicensis”157. Pochodził więc ze zubożałego rodu kniaziów Świrskich, którzy również używali herbu
Lis. Był synem kniazia Aleksandra Świrskiego występującego w 1432 r., sam w 1449 r.
świadczył na 149 ADS.
Tomasz Jaszczołt
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce - Miedzna TOM X, Z. 26
POZOSTAŁOŚCI ZAMECZKU. Wzniesiony koniec w. XVI dla Wodyńskich, lub 1. poł. w. XVII dla Gotarda Wilhelma Butlera, podkomorzego koronnego i generała majora straży przybocznej króla. Istniał jeszcze 1794, w ciągu 1. poł. w. XIX systematycznie dewastowany, rozebrany ostatecznie ok. poł. w. XIX. Usytuowany na wzgórzu, stromo opadającym ku zach., otoczony fosą od pd., zach. i pn. Zachowane fragmenty fundamentów i piwnic prostokątnego budynku, murowanego z cegły i kamienia. Obwód obronny zatarty wskutek zasypania ziemią. Od zach. ukształtowanie narożników wzgórza wskazuje na istnienie fortyfikacji bastionowej. Od zach. reszty regularnego parku. Na osi zameczku widokowa aleja lipowa.
Zabytki
Kościół parafialny w Miedznie pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny wzniesiony w latach 1887-1889 w stylu neogotyckim, zajazd z 2 połowy XVIII wieku, przebudowany w XIX i XX wieku, ruiny dworu obronnego otoczonego fosą z przełomu XVI/XVII wieku, w miejscu starszego grodziska. Kaplica Objawienia w Miedznie - późnobarokowa, zbudowana na początku XIX w. na miejscu lepianki młynarskiej związanej tradycją z początkiem kultu Matki Bożej Miedzeńskiej. Jest to obiekt murowany, otynkowany, na planie sześcioboku, dwukondygnacyjny, malowniczo wkomponowany w grupę starych lip. W górnej kondygnacji znajdują się półkoliście zamknięte wnęki, w których umieszczono barokowe rzeźby Chrystusa Ukrzyżowanego, św. Jana Nepomucena i św. Antoniego Padewskiego. Narożniki kaplicy osłaniają gładkie pilastry, a ściany wieńczy bogato profilowany gzyms. Całość nakryta jest sześciopłaciowym dachem namiotowym zakończonym latarnią (w czasie remontu dachu w 1997 r. zakryta) i baniastym hełmem. Wewnątrz na uwagę zasługują dwa płótna pochodzące z początku XIX w. przedstawiające Matkę Boską z Dzieciątkiem i Chrystusa Błogosławiącego.
Mapa Miedznej
Zabytkowy XVIII wieczny zajazd – karczma w Miedznie kryty gontem drewnianym
Witam serdecznie, dzisiaj wszystkim odwiedzającym chciałem zaprezentować urokliwy budynek zabytkowego zajazdu – karczmy w Miedznie. Odbudowany w latach 2010-2012 przez firmę „Rosart” Lucjan Rosa www.rosart.pl jako generalnego wykonawcę. Nasz udział w tym przedsięwzięciu to wykonanie poszycia dachu o powierzchni ok 450 m.kw gontami drewnianymi osikowymi. Rekonstrukcję więźby dachowej o konstrukcji płatwiowo kleszczowej wykonała firma Pana Rosy z pomocą miejscowych cieśli. Cały budynek co prawda murowany ale owa więźba dachowa o dość skomplikowanej konstrukcji i wzniesiona przy użyciu masywnych elementów. Duża ilość belek stropowych , podciągów, mieczy , wieszaków i zastrzałów sprawie ,że jest na czym zawiesić oko. Myślę ,że okazały dach z lukarnami w kształcie bawolich oczu poszyty gontem drewnianym też może cieszyć oko. Oceńcie sami…
„Dawny Zajazd w Miedznie zbudowany został w 2 połowie XVIII wieku, prawdopodobnie przez ówczesnego dziedzica osady Michała Butlera. Według tradycji w budznku mieścił się zajazd dla odwiedzających miasto kupców i rzemieślników. Przypuszczalnie że w części pomieszczeń mieścił się magistrat. Zajazd swoją funkcję pełnił jeszcze do końca XIX wieku kiedy to został odsprzedany gminie przez ówczesną właścicielkę Hrabinę Ostrowską z przeznaczeniem na funkcje publiczne w tym szkołę.
Na początku XX w. budynek nabył Związek Katolicki Parafii Miedzna – parafia rzymskokatolicka której w tamtym czasie proboszczem był kan. Teofil Rybka. Ks. Rybka jako inicjator wielu przedsięwzięć służących mieszkańcom Miedzny, parafii i gminy utworzył w nim Dom Parafialny i bibliotekę wraz z dalej funkcjonującą dalej w części szkołą. Obiekt funkcjonował tak do ok. 1960 roku kiedy to po przeniesieniu szkoły do innego budynku w części pomieszczeń byłego zajazdu umieszczono sklepy a jedno z nich przeznaczono na salę katechetyczną. Od połowy lat 80-tych XX wieku budynek nie był użytkowany od tego czasu stanem technicznym Zajazdu z roku na rok pogarszał się co na przestrzeni lat doprowadziło obiekt do stanu ruiny.
Herb rodziny Butlerów
Proces renowacji herbu
JARTYPORY - Butlerów
DOJAZD |
Szosą Węgrów - Kosów Lacki, 7 km. |
HISTORIA |
Folwark Jartypory wydzielony został z włości miedzeńskiej, należącej do Butlerów, rodziny szkockich emigrantów osiadłej w Polsce od XVI w. Butlerowie służyli w wojsku polskim, odznaczając się m. in w kampaniach Stefana Batorego. W 1859 r. przeszedł w ręce dziedziców Korczewa, Kuczyńskich herbu Ślepowron jako posag ostatniej z rodu Butlerów, Józefy, która poślubiła Feliksa Kuczyńskiego. Dworek, zbudowany prawdopodobnie dla administratora, powstał w czasach gdy dziedzicem majątku był syn tej pary, Aleksander Kuczyński. Jego córka, Ludwika wyszła za mąż za Leona Tadeusza Ostrowskiego herbu Rawicz. Właścicielami Jartypor byli Ostrowscy do 1945 r. Grunty folwarku liczyły 290, 92 ha. W 1946 r. zostały przejęte przez władze. Dwór zaadaptowany został na szkołę podstawową i pełni tę rolę do dziś. |
DWÓR |
Powstał w poł. XIX w. zbudowany z drewna, konstrukcji zrębowej na planie prostokąta, z gankiem na osi. Otynkowany w okresie socjalizmu typowym dla tej epoki smutnym, szarym tynkiem - "barankiem". Dominujący element architektoniczny to charakterystyczny, wysoki dach, kryty obecnie ocynkowaną blachą. |
PARK |
Zupełnie wytrzebiony, pozostało nieco drzew z dawnego sadu. |
Wrotnów
Pierwsze wzmianki o nim pochodzą z XVI w. Już w wieku XVII zaś, a dokładnie w latach 1630-1640 pobudowany został zespół dworski dla wspominanego wyżej rodu Butlerów.
W jego skład wchodziły: dom gościnny, dom oficjalisty, piwnica, aleja wierzbowa, staw i zalew. Piękne, jak można sądzić po nielicznych śladach, założenie parkowo-dworskie uległo całkowitemu zniszczeniu w roku 1920, kiedy to ludzie wschodu zostawili z niego zgliszcza.
Dziś obserwować możemy już właściwie tylko dom oficjalisty, cudem ocalał z bolszewickiej pożogi. Cudem, gdyż był to pierwotnie dwór modrzewiowy a jednak uratował się z pożaru. 9 lat później właściciel postanowił go obmurować i otynkować. Po modernizacji dworku znalazły się dwa salony, cztery pokoje, kancelaria, kuchnia i łazienka. Niby nic szczególnego, a jednak jest i tu coś co wyróżnia go spośród innych obiektów w regionie. Otóż jest to najpóźniejszy kostium neogotycki na Mazowszu i Podlasiu. Jak piszą znawcy przedmiotu „czas średniowiecznych zamków z bajki skończył się ostatecznie z I wojną światową”. Chyba jednak takiej stylizacji szukać należy nie w modzie a w romantycznej duszy właściciela Władysława Słowika (właśc. Słowikowskiego), który odkupił to w 1914 r. od Ostrowskich na Korczewie. Jego ojciec był wcześniej zarządcą tych dóbr. Wygląd który nadano domowi u początku lat trzydziestych jest naprawdę, jak na tamte czasy egzotyczny. Zwłaszcza elewacja frontowa: piętrowa część środkowa zwieńczona charakterystycznym dla gotyku (mini) krenelażem i ujęta czworobocznym wieżyczkami. Analogiczne wieżyczki wieńczą naroża dworu oraz filary ganku. Na ganku utworzono niewielki taras obwiedziony balustradą.
Przez teren gminy przebiega jedna ze ścieżek przyrodniczych Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego: „Huta Gruszczyno-Treblinka”.
Archiwum wojewódzkiego konserwatora zabytków w Warszawie.
Karta ewidencji stanowiska archeologicznego
Decyzja o uznaniu za zabytek.
Zdjęcia dokumentów ksiąg parafialnych w Miedznej
